хүмүүс хоорондын харилцааны талаар

Зөрчил

ЗӨРЧИЛ БА ЗӨРӨЛДӨӨН ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Аливаа нэг талын тодорхой үйл ажиллагаагаар нөгөө талын эрх ашиг, байр суурь, хөндөгдсөний улмаас харилцаанд зөрчил үүсэхийг хэлнэ.  Харилцан 2 талуудын харилцаан дээр асуудал үүсэхийг зөрчил гэнэ.

Эрдэмтэдийн тодорхойлолт:

Ф. Е. Василюк: “Зөрчил гэдэг нь ямар нэг зүйл нөгөөтэйгөө аль нэг байдлаар мөргөлдөхийг хэлнэ" гэж хэлсэн байна .

А. Г. Здравомыслов: “Зөрчил нь хүмүүсийн нийгэм дэх харилцан үйлчлэлийн маш чухал тал, нийгмийн эд эс юм. Энэ нь нийгмийн амьдралын бодитой болон байж болох субьектын хоорондын харилцааны хэлбэр  бөгөөд тэр тохиолдолд тэдний сэдэл нь эсрэг тэсрэг үнэт зүйлс, хэм хэмжээ, сонирхол, хэрэгцээгээр өдөөгдөж байдаг” хэмээн илүү тодорхой хэлжээ.

 Р. Дарендорф: “Бүрдэл хэсгүүдийн хооронд нь бодит болон хийсвэр  эсрэг тэсрэг хандлага үүсч байгаа бүхий л харилцааг хэлнэ.

 Б. И. Хасан:  “Зөрчил гэдэг нь харилцан үйлчлэлийн үед урьдын хэв шинжээ хадгалж чадахгүй оролдлогууд бие биендээ нөлөөлж, бие биенээ орлож, улмаар тусгай зохион байгуулалт шаардагдахыг хэлнэ.

 

Зөрчил нь хөгжлийн уг сурвалж бөгөөд зайлшгүй байх үзэгдэл хэмээн үздэг онол  байхад зөрчлийг бүрэн үгүйсгэж, зөрчлийн аливаа илрэлийг “алдаа” гэж тайлбарлахын зэрэгцээ  зөрчлийг үгүйсгэдэггүй, түүнийг хүмүүс идэвхитэй, ухамсартай үйл ажиллагаагаар зохицуулан шийдвэрлэж болно гэж таниулдаг онол ч бас байдаг.

Зөрчил нь гэдэг нь хүчтэй эсвэл ухаантай гэдгээ харуулах талбар биш харин зохицол, ойлголцол, хамтын ажиллагааны шинэ арга замыг “эрж хайдаг” харилцааны онцгой ертөнц юм.

Зөрчилтэй ижил төстэй үзэгдлүүдийг шууд зөрчил хэмээн тодорхойлох боломжгүй юм. Зөрчлийн тухай ойлголтыг зарим шинжлэх ухааны мэргэжилтэнгүүд өөр өөрийн агуулгаар авч үзсэн байдаг.

Үүнд: Эдийг засагчид - өрсөлдөөн Сэтгэл судлаачид -  хүндрэл бэрхшээл, сэтгэл санааны хямрал  Нийгэм судлаачид - шүүмжлэл, сөрөг хүчин гэх зэрэг ойлголтоор орлуулдаг байна

Зөрчил үүсэх шалтгаан:

    * Үзэл бодлын зөрөө

    * Үл ойлголцол

    * Үл итгэлцэл

    * Хүсэл, сонирхол, тэмүүлэл

    * Зорилго

    * Байр суурь

    * Дарамт

    * Атаархал гэх мэт шалтгаануудыг нэрлэж болно.

Зөрчил үүсэх үйл явц:

    * Санал бодол зөрөлдөөн үүсэн бий болох үе

    * Маргаантай нөхцөл байдлыг ухамсарлах үе

    * Маргаантай асуудлыг эв зүйгээр шийдвэрлэхийг оролдох үе

    * Зөрчлийн өмнөх үе

    * Зөрчил дундаа орох үе

    * Зөрчил эрс хурцадах үе

    * Талуудын сөргөлдөх үе тэнцвэржих үе

    * Зөрчил бүрэн шийдэгдэх үе

    * Зан үйл алхам алхамаар хэвэндээ орох үе

    * Зан үйл эргэж хэвийн бадалдаа бүрэн орох үе

Зөрчлийн чиг үүргүүд:

    * Эрүүлжүүлэх

    * Уялдаа холбоо, харилцаа хамааралыг  зөв оновчтой болгох

    * Хэвшүүлэх

    * Нэр төрийг сэргээх

    * Боломжийг бүрдүүлэх

    * Бие даасан байдлыг хангах

    * Зохион байгуулах

    * Үр дүнтнй хамтран ажиллах урвдчилсан нөхцөл бүрдүүлэх

Зөрчлийн үзэгдэл маш өргөн хүрээг хамардаг. Энпээс үндэслэн эрдэмтэн судлаачид зөрчлийг сэтгэл зүй, зан үйлийн талаас  нь ахуйн, мэргэжлийн, нийгэс-улс төрийн гэсэн 3 үндсэн хүрээнд хувааж үзсэн байна.

Харин удирдлагын сэтгэл судлалд зөрчлийг гол төлөв зорилгын, танин мэдэхүйн, сэтгэл хөдлөлийн гэсэн 3 үндсэн чиглэлд хувааж үздэг байна.

Зөрчилдөж буй талуудын зан үйлийг:

   1. Хувь хүн хоорондын 

   2. Бүлэг хоорондын  

   3. Нэгдэл хамтлагийн  хоорондын 

   4. Дотоод болон бүтэц зохион байгууламжуудын хоорондын 

   5. Хөдөлмөрийн хувиараар бий болсон салбаруудын хоорондын 

   6. Төрийн байгууламжын хоорондын 

   7. Соёл иргэншил болон соёл хоорондын зөрчил гэж ангилсан байна.

Зөрчлийн бүтцэд дараах зүйлүүдийг хамааруулан үзнэ.

Үүнд:

   1. Зөрчилдөгч талууд

   2. Зөрчлийн нөхцөл байдал

   3. Зөрчлийн эх үүсвэр, шалтгаан

   4. Зөрчилдөгч талуудын үйлдэл

   5. Зөрчлийн эцсийн үр дагавар

Зарим судлаачид зөрчлийг бие хүний дотоод, нийгмийн, амьтны ертөнцийн гэж 3 том бүлэг болгон ангилахыг санал болгодог байна. Эндээс харахад  зөрчил гэдэг ойлголт нь янз бүрийн түвшний  маш өргөн цар хүрээтэй үзэгдлийг хамардаг  гэсэн ойлголт гарч ирж байна. /Үүнд: ямар нэг үзэгдэл, үйл явцын хооронд, амьтад хооронд г.м/

Л. Козерийн үзэл санаанд зөрчлийн үүргийг:

    * Нийгмийн зохицол, эв найрамдал бол тогтолцооны янз бүрийн байдлаар хэлхэгдэн холбогдсон бүрдэл хэсгүүд юм.

    * Нийгмийн аль ч тогцолцоонд янз бүрийн байдлаар хэлхэгдэн холбогдсон бүрдэл хэсэгүүдийн тэнцвэрт байдал нь алдагдах, үл ойлголцох, сонирхолын зөрчил зэрэг хэлбэрээр илэрч байна.

    * Тогцолцооны бүрдэл хэсгүүд дэх үйл явц, Тэдгээрийн хоорондын хамаарал тодорхой нөхцөлд нэгдлийг хадаглах, өөрчлөх, өсгсөн нэмэгдүүлэх юмуу бууруулах зэргээр нөлөөлж нөлөөлж, тогтолцооны дасан зохицох боломжийг хангаж байдаг.

    * Тэрчлэн тогцолцоог эвдэж устгадаг гэж үздэг олон төрлийн үйл явц           тухайлбал, хүч хэрэглэх, үзэл санааны хүчтэй зөрчилдөөн, гажуудал, зөрчил зэрэг нь тодорхой нөхцөл нэгдлийг бүрдүүлж өгдөг.

Та зөрчил маргаанд дуртай юу? гэж асуухад эрүүл ухаантай хэн ч дуртай гэж хариулахгүй нь лав. Гэвч хамгийн харамсалтай нь  хүн өдөр бүр эвгүй харилцаа, харилцан үл ойлголцолд орж байдаг. Хэдийгээр зөрчил  маргаан нь харилцан адилгүй төвшинд, янз бүрийн хэлбэрээр илэрдэг ч хамгийн эхний буруутан нь би өөрөө байдаг. Заримдаа бид бэрхшээл хэцүүг давж чадахгүйгээсээ болж уурлах, бухимдах, өөрийгөө үзэн ядах, амь насаа хөнөөх хүртэл үйлдэлд хүрдэг. Хүний дотоод зөрчил нь ихэнхдээ хоёр хүний зөрчилт харилцаанд хүргэдэг.

Хамт олны доторх зөрчлийг ухаалгаар шийдвэрлээрэй

Ямарваа нэг байгууллага дотор зөрчил, маргаан үүсэхгүй байна гэж байдаггүй. Нэн ялангуяа олон өөр үзэл бодолтой хүмүүс нэг зорилгын төлөө хамтдаа нэг багт ажиллаж буй үед зөрчилдөөн гарах нь олонтоо. Та удирдах ажилтны хувьд энэ төрлийн зөрчлийг гарахаас урьдчилан сэргийлэх бараг боломжгүй юм.

Гэвч та эдгээртэй ухаалгаар харилцаж, шийдвэрлэж сурч болно.Та зөрчилдөөн, маргааны цаад нарийн учир шалтгааныг сайтар шинжиж, тохирсон гаргалгааг нэн даруй гаргаж байх хэрэгтэй.

Маргаан, зөрчлийг үүсгэж буй шалтгааныг нь таниж мэдэх:

Сонирхлын зөрчил. Багийн гишүүдийн дунд өөр хоорондоо эсрэг тэсрэг, гажуу ташууолон сонирхол оршиж байдаг. Хувь хүний хүсэл сонирхол хийж гүйцэтгэж буй ажилтай нь байнга уялдаатай байх нь үгүй, заримдаа хэт их хувийн ашиг сонирхол давамгайлах нь бий бөгөөд энэ нь цаашдаа зөрчилдөөний эх үүсвэр болдог.

Чадварын зөрчил. Багийн доторх ажил үүргийн хуваарьлалт тодорхой бус, ажилтан нэг бүрийн хийх ёстой ажлын үүрэг, чадвар, хариуцах салбарт үл ойлголцох гарахад зөрчилдөөн үүсдэг.

Харилцааны зөрчил.Багийн гишүүдийн хоорондын харилцааны уур амьсгал үл итгэлцсэн, нэг нэгнээ буруушаасан, жигшсэн өнгө аястай байх. Энэ таарамжгүй уур амьсгал хувийн харилцаанаас, аль эсвэл дээр дурдсанчлан тэгш бус, ил толд бус ажил үүргийн хуваарьлалтаас үүсэж болно. Багийн гишүүн бүр өөрийн хийх ёстой зүйлээ, хариуцсан ажлаа гүйцэтгээгүй үед багийн доторх уур амьсгал өөрчлөгддөг.

Хуваарьлалтын зөрчил. Хийж гүйцэтгэж буй нийт ажилд төлөвлөгдсөн төсвийн хуваарьлалтанд багууд өөр хоорондоо тохиролцоонд хүрээгүйгээс зөрчилдөөн үүсэж болдог.

Та зөрчил, маргааныг нэн даруй шийдвэрлэх ёстой гэдгийг үргэлж санаж байгаарай. Аливаа асуудал, маргааныг нам дарах буснэн даруй шийдвэрлэх хэрэгтэй. Учир нь үг дуугүй хав дарах нь асуудлыг улам хурцадмал байдалд хүргэх аюултай. Жижиг сажиг маргаан гээд орхисон асуудал эцэстээ том гарз хохирлыг авчирч, нийтбагийн амжилтанд муугаар нөлөөлөх нь бий.

Хоорондын зөрчлөө шийдвэрлэхэд хүмүүст туслах

Нийгмийн ажилтан заримдаа зөрчлөө шийдвэрлэхэд нь үйлчлүүлэгчид (эцэг эх ба өсвөр насны хүүхдүүдийн хоорондын, эхнэр ба нөхрийн хоорондын) туслах шаардлагатай болдог. Түүнчлэн хоёр мэргэжилтний хооронд үүссэн зөрчлийг ч шийдвэрлэх шаардлагатай тулгарах нь бий. Хүмүүст зөрчлөө шийдвэрлэхэд нь туслах эхний алхам бол зөрчил нь нарийн төвөгтэй үйл явц бөгөөд зөрчилдөгч талуудын аль алинаас болоогүй байх тохиолдол байдаг бөгөөд бас аль аль тал нь зөрчлийг дэврээгээгүй гэдгийг ухаарах явдал юм. Хүмүүс бодит байдалтай нүүр тулахаас ихэвчлэн айдаг учраас ялихгүй жижиг асуудлаас болж хоорондоо зөрчилдөх нь бий. Зөв шийдлийг ольё л гэж бодож байвал бодит асуудалтай нүүр тулахаас гарцаагүй.

Бисно зургаан төрлийн зөрчлийг тодорхойлох замаар зөрчлийн цаана орших янз бүрийн сэдэл, шалтгааныг сануулсан байна. Үүнд эсрэг тэсрэг сонирхол, үүрэг хариуцлагын зөрөлдөөнөөс үүдсэн зөрчил, зарим далд зорилго, ашиг сонирхлын  улмаас үүсэх зөрчил, буруу зүйлд мэдэлгүйгээр итгэж, найдсанаас үүсэх алдаанаас болж зөрчилд орох, бодит үнэнээс зайлсхийх үүднээс буруу зүйлд зориудаар чиглүүлснээс үүсэх зөрчил, буруу ойлгож ухаарснаас, эсвэл харилцааны ур чадвар дутагдснаас үүсэх зөрчил, эсэргүүцэл, дургүйцэл болон бусад хүчтэй сэтгэл хөдлөлийн үндсэн дээр үүсэх зөрчил тус тус орно.

Аливааг буруугаар ойлгох ба зөвшилцөлд хүрч чадахгүй байх хоёрын ялгааг мэдэж байх нь чухал юм. Èõýíõ òîõèîëäîëä зөрчил нь буруу ойлголцлолоос бий болдог бөгөөд хүмүүсийн харилцааг сайжруулж, тухайн асуудлыг тал бүрээс нь авч үзэн илүү сайн ойлгуулах замаар зөрчлийг шийдвэрлэж болно гэж äèéëýíõ õ¿ì¿¿ñ үздэг. Гэвч харилцан бие биенээ хүлээн зөвшөөрөхгүй, нэгдсэн зөвшилцөлд хүрч чадахгүй тохиолдолд харилцааг сайжруулах алхмаар зөрчлийг шийдвэрлэх гэж оролдох нь бүтэхгүй зүйл болдог. Харилцагч талууд бие биендээ өөрсдийн үзэл бодлын үүднээс тухайн асуудлыг тайлбарлаж, харилцан хоёр биенээ сонссоны дараа ч өөр өөрсдийн байр сууриа хадгалсаар байгаа үед харилцан бие биенээ хүлээн зөвшөөрөхгүй байдал үүсдэг. Харилцан зөвшөөрөлцөж чадахгүй байгаа үед харилцагч талууд бие биенийхээ байр суурийг ойлгож байгаа хэдий ч хүлээн зөвшөөрч чадахгүй байгаа байдал үүссэн байдаг. Хэрвээ зөрчил ийнхүү харилцан зөвшөөрөлцөхгүйгээс үүдэж байвал нийгмийн ажилтан хүлээн зөвшөөрөхгүй байгааг ойлгож, талуудад харилцан буулт хийх ямар арга зам байж болохыг хайх хэрэгтэй. Зөрчлийг шийдвэрлэхээр ажиллаж буй нийгмийн ажилтан дараах зүйлийг анхаарах хэрэгтэй.

1. Аль нэг талыг бүү барь. Хүн бүрийн мэдрэмж, үзэл бодолд хүндэтгэлтэй хандаж, шударга байхыг хичээ. Зөрчилдөгч талуудад тэдний аль алины хүлээн зөвшөөрч буй зүйлүүдийг тухайлбал, нийтлэг үнэт зүйл, итгэл үнэмшил, гуравдах хэн нэгэнд санаа тавьж буй байдал, цаашид учирч болох бэрхшээл, аюул заналаас сэргийлэх хүсэл гэх мэтийг сануулж байх хэрэгтэй.
2. Талуудыг харилцан бие биенээ хүндэтгэх, ядаж нөгөө талынхаа хэрэгцээ, сонирхлыг сонсож, ойлгоход бэлэн байхыг уриалах нь чухал. Хэлэлцүүлгийн үед нэрээр нь дуудах, ёс зүйгүй үйлдэл гаргах, хэн нэгэн рүү илт дайрах, давшлах, өнгөрснийг сөхөх зэрэг тухайн үед хэлэлцэж буй сэдэвтэй холбогдолгүй өөр асуудлыг сөхөхөөс зайлсхийхийг талуудад урьдчилан хэлж ойлгуулах нь чухал.
3. Ярихаасаа өмнө дараах дөрвөн асуултад хариулахыг зөрчилдөж буй талуудаас хүснэ. 
4. Үүнд:

• Би үнэхээр энэ зөрчилдөөнийг шийдвэрлэхийг хүсэж байна уу? Эсвэл надад өөр сэдэл, шалтгаанаар үүнийг ярих гэж байна уу?
• Миний хэлэх гэж буй зүйл үнэхээр үнэн үү? Эсвэл зарим талаараа үнэний хувьтай юу? Би арай хэтрүүлж яриад байгаа юм биш биз?
• Миний хэлэх гэж буй зүйл хэлэлцэж буй зүйл, зөрчилдөж буй зүйлтэй холбоо, хамааралтай юу?
• Миний хэлэх гэж буй зүйл харилцан ойлголцолд хүрэхэд чухал алхам болж чадах уу?
  1. Зөрчилдөж буй талуудад гол маргаантай байгаа асуудлыг оновчтой тодорхойлоход нь туслах хэрэгтэй.
  2. Зөрчилдөгч талуудыг өөрсдийн санаа, хэрэгцээ, тулгамдсан асуудлаа илэрхийлэхэд нь туслах үүднээс тусган эргэцүүлэх, тодруулах, санааг өөрчилсхийж илэрхийлэх, нэгтгэн дүгнэх техникүүдийг хэрэглэ. Зөрчилдөөнд өөрсдийн байр сууриа илэрхийлэхдээ “Би өгүүлбэр”-ийг хэрэглэхэд тусал.
  3. Нэгэнт ямар асуудлаар маргалдаж буй нь ил тод болж, тодорхой хэмжээний харилцан ойлголцолд хүрсэн бол гаргаж болох шийдвэрүүдийн хэд хэдэн хувилбарыг тодорхойлох үүднээс санаа цуглуулах аргыг хэрэглэ. Аль аль талд үр дүнтэй байж болох шийдвэр, буултыг эрж хай.
  4. Хэлэлцүүлгийн үед талуудыг уур бухимдлаа барих, нөгөө талаа ойлгохыг хичээх, өөрсдийн хэрэгцээ, санаа зовж буй асуудлаа шударгаар илэрхийлэхэд дэмжлэг үзүүл.
  5. Төвөг учруулагч буюу тухайн асуудлын үндсийг тавьж буй гэж цоллогдсон хүмүүс голдуу хүч чадалгүй, эрх мэдэлгүй гэдгээ мэдэрсэн хүмүүс байдгийг санагтун. Хүч чадалгүйгээ мэдэрч буй хүмүүс голдуу шууд ба шууд бусаар бусдад уур бухимдлаа гаргаж байдаг. Хариуд нь нөгөө хүмүүс мөн хариу уурлах юмуу харилцаанаас зайлсхийх хандлага гаргах ба ингэснээр зөрчлийн хурц ширүүн цикл өрнөдөг. Иймд хүч чадалгүйгээс үүдэх мэдрэмжид чиглэсэн хариу үйлдэл үзүүлэх нь чухал

ЗӨРЧИЛ БА ТҮҮНИЙ ДАГАВАР, ИРЭЭДҮЙД ҮЗҮҮЛЭХ НӨЛӨӨ

ЗӨРЧИЛ БА ТҮҮНИЙ ДАГАВАР, ИРЭЭДҮЙД ҮЗҮҮЛЭХ НӨЛӨӨ

         Эхлэл хэсэг :  Амьд амьтан бүр аюулгүй орчинд амьдрахыг хүсдэг.  Гэтэл тэр хүсэл  нь хэзээ ч биелдэггүй.  Учир  нь зөрчил , гэмт хэрэг  гэх мэтийн  нийгэмд айдас, түгшүүр төрүүлэгч байнгын байж байдаг учир. Хүний орчлонг айдас, түгшүүргүй  амьдруулах гээд   холбогдох эрх зүйн акт гаргаж мөрүүлэх,  зөрчил гаргасан этгээдэд  хариуцлага  оногдуулах механизм  үйлчлээд  ч зөрчил тасардаггүй, өдөр бүр  гарсаар л байна. Тэгэхлээр  зөрчил  нь хүний  хамсарт  үйл ажиллагаа,  нийгмийн  байдалтай салшгүй  холбоотой  байхнээ.

           
Үндсэн хэсэг :  Эрүүл, аюулгүй орчин нь дан ганц хүн бус, бусад амьд амьтан, ургамалд ч хамаарах өргөн хүрээтэй ойлголт. Энэ нь хүмүүс өдөр тутмын амьдралдаа амь бие, эрүүл мэнддээ халтай аливаа нөлөөлөлд өртөхгүй байх, түүнээс ангид байх боломж бөгөөд эрүүл орчин нь гол төлөв байгалийн тэнцэл, хүрээлэн буй орчны төлөв байдал дээр яригддаг, агаар, ус, газар болон үүнтэй холбоотой бусад өргөн хүрээний хүчин зүйлсийг хамардаг.  Аюулгүй орчин нь нийгэм-улс төрийн шинжтэй ойлголтыг илэрхийлэх бөгөөд үүнд наад зах нь нийгэм-улс төрийн шинжтэй хүчирхийллээс ангид байх, хүчирхийллийн үед төрийн онцгой бүрэн эрхийг хууль ёсны хүрээнд хэрэгжүүлэх, олон нийтийн хэв журмыг хангах, бие махбодийн аюулгүй байдал, нутаг дэвсгэрийн аюулгүй байдлыг бүрдүүлэх зэргийг ойлгож болно. 

            Гэтэл  хүмүүний  нийгэмд амь бөхтэй оршиж байгаа нийгмийн гажуудлын  нэг төрөл нь зөрчил байна.  Зөрчил үйлдсэнээр үүсэх үр дагавар, ирээдүйд үзүүлэх нөлөөллийн талаар  авч үзэхийн тулд юуны өмнө  “Зөрчил” гэж  юу вэ? гэдэг талаар товчхондоо авч үзэхийг зорилоо.

            Захиргааны  зөрчил  нь эрх зүйн  зөрчлийн  бие даасан төрөл учраас эс үйлдэхүй,  үйлдэхүй,  эрх хэм хэмжээний эсрэг  чиглэсэн, гэм  буруутай,  нийгэмд ямар нэгэн  хор аюул  учруулсан,   хууль тогтоомжинд  тусгагдсан   хууль зүйн  хариуцлагатай байх зэрэг  шинжүүдтэй.   Зөрчил гэж   эрх  зүйн  эсрэг  чиглэсэн,  нийгэмд хор  аюултай , хууль  зүйн  хариуцлага хүлээлгэхээр  хууль тогтоомжинд  тусгагдсан,   эрхийн  чадвар,  эрхийн чадамж  бүхий   этгээдийн  гэм  буруутай  зан үйл” мөн гэж   судлаач Б.Даваажав  бүтээлдээ  дурдьсанаас  харахад   эрх зүйн  зөрчил  нь   үйлдэл, эс үйлдэхүйгээр  илрэн гарах эрх  зүйн хэм  хэмжээний  эсрэг  чиглэсэн  зан  үйл  ба  энэ  нь  эрх  зүйн хэм хэмжээний  шаардлагатай  уялдах  гэм буруутай зан үйл байх,   нийгэмд хор аюултай байх, хууль зүйн хариуцлага хүлээлгэх зэрэг   шинжүүдтэй болохыг  онцлон тэмдэглэсэн байна.

            Зөрлийн үр дагавар  нь нийгэмд сөрөг нөлөө  үүсгэдэг. Материаллаг бүрэлдэхүүнтэй зөрчлийн хувьд зөрчлийн бүрэлдэхүүний обьектив талын хор уршиг нь заавал байх үндсэн шинж болно. Захиргааны зөрчилд хор уршгийг зөв танин мэдэх нь зөрчлийг гэмт хэрэг болон ижил төрлийн, төсөөтөй бусад зөрчлүүдээс ялган зүйлчлэх, захиргааны хариуцлагыг үндэслэлтэй хүлээлгэхэд онол практикийн ач холбогдолтой.

             Захиргааны хариуцлагын тухай хуулийн хэм хэмжээний диспозицид “эрүүгийн хариуцдага хүлээлгэхээргүй бол” гэж заасан нь зарим зөрчлийн хувьд обьектив талын хор уршгийн шинжээрээ гэмт хэргээс ялгагдах шинж болж байдаг.

            Зөрчлийн бүрэлдэхүүний обьектив талын хор уршиг гэж: Захиргааны журам, тогтоосон хэм хэмжээг зөрчсөний улмаас нийгмийн харилцаанд бий болсон бодит, сөрөг өөрчлөлт, үр дагаврыг хэлнэ. Зөрчлийн бүрэлдэхүүний обьектив талын хор уршгийг шинж чанараас нь хамаарч

·         Материаллаг

·         Материаллаг бус гэж ангилна.

        Материаллаг хор уршиг гэдэгт: Зөрчлийн улмаас бодит шинжтэй учирч буй хор уршгийг ойлгоно. Жишээлбэл: Хүний эрүүл мэнд, эд хөрөнгө, эд зүйл гэх мэт.

         Материаллаг бус хор уршиг гэж: Заавал бодит шинжийг шаарддаггүй хор уршгийг тус тус ойлгоно.

Материаллаг хор уршгийг шинж чанараас нь хамаарч

·         Амин хувийн хор уршиг

·         Эд хөрөнгийн хор уршиг гэж ангилна.

          Амин хувийн хор уршиг гэдэгт: Хүний эрүүл мэнд, эрх, эрх чөлөөнд  гарсан хохирлыг ойлгоно.

           Эд хөрөнгийн хор уршиг гэдэгт: Иргэдийн болон байгууллага, аж нуйн нэгжийн өмчлөлд байгаа эд хөрөнгө, эд зүйлсд учирсан хор  уршгийг ойлгоно. Материаллаг бус хор уршгийг шинж чанарыг нь  харгалзан:

·         Ёс суртахууны хор уршиг

·         Зохион байгуулалтын хор уршиг гэж ангилна.

           Ёс суртахууны хор уршиг гэдэг нь: Зөрчлийн улмаас иргэн, нийгмийн гишүүдийн ёс суртахууны үнэлэмж, үнэт зүйлсд учирсан   хохирлыг ойлгоно.

          Зохион байгуулалтын хор уршиг гэдэгт: Байгууллага, аж ахуйн »эгжийн хэвийн үйл ажиллагаанд учирсан хор уршгийг ойлгоно.

            Захиргааны зөрчлийн бүрэлдэхүүний обьектив талын шалтгаант холбоо гэдэг нь захиргааны журам зөрчсөн этгээдийн үйлдэл, эс үйлдэхүй түүний улмаас бий болсон хор уршгийн   хоорондох дотоод зүй тогтол, хамаарлыг хэлнэ. Үйлдэл хор уршиг нь шалтгаант холбоотой байгааг дараах нөхцөл байгаа эсэхийг тогтоох    замаар шийдвэрлэнэ.

1.                  Хор уршгийг бий болгох шалтгаан болсон зөрчил гаргагчийн үйлдэл, эс үйлдэхүй, түүний үр дагавар болсон хор уршиг нь цаг хугацааны хувьд тогтсон дараалалтай байх ёстой.

2.                  Үр дагавар болсон хор уршиг нь шалтгаан болсон үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас учирсан байх

3.                  Үйлдэл, эс үйлдэхүй нь хор уршгийг өөртөө агуулсан байх ёстой.

          Өөрөөр хэлбэл  зөрчлөөс  ямар нэгэн үр дагавар  үүсэж  түүнийг  шийдвэрлэх  гэж  бас нэг хэсэг зардал гарна.  Тэгвэл  зөрчил  нь өөрөө  хор уршиг, түүнийг  шийдвэрлэх  гэж  шууд  ба  шууд бус зардал гарч байдаг байна. Тухайлбал :  орон  сууцанд  бусдын амгалан тайван байдлыг алдагдуулах

            Орон сууц гэдэг нь хэсэг бүлэг хүмүүс  нэгэн байранд хана ханы цаана  амьдрахыг хэлнэ.  Орон  сууцанд бусдын амгалан тайван байдалд алдагдуулах зөрчилд өрх гэрийн  маргаан,  архи согтууруулах ундаа  ууж  агсам согтуу тавих,  хүний  унтаж амрах цагаар  ямар нэгэн  хүчтэй  дуу  чимээ  гаргах гэх мэт. Гэр бүлийн хүчирхийлэл хийснээр  эмэгтэйчүүд, хүүхдийг  айдас хүйдэст автуулах,  хүчирхийллийн  улмаас  асмь  бие эрүүл мэндэд хохирол учруулах болно.  Өөрөөр  хэлбэл зөрчил нь гадаад  хэлбэрээрээ  янз  бүрийн  байдал илэрч байдаг.

            Гэр бүлийн хүчирхийллийн ирээдүйд  нөлөөлөх нөлөөлөл  нь  хүчирхийллийн улмаас  хүүхэд, эмэгтэйчүүд бэртэж хөдөлмөрийн  чадвараа алдах. Ингэснээр  ажилгүйдлийн эгнээд нэмэгдэн орж  Монгол улсын төрөөс халамж авах хүн нэгээр  нэмэгдэнэ.   Халамж  авах хүн нэгээр нэмэгдэнэ гэдэг нь санхүү, эдийн засагт сул хохирол нэгээр  нэмэгдэж  байна гэж  ойлгож  болно. Түүгээр  ч зогсохгүй  тэр ирээдүйд  хөдөлмөр эрхэлж  чадахгүй, магадгүй  амьдрал  ч зохиож чадахгүй болно .

            Үүнийхээ  улмаас  ажилгүйчүүдийн эгнээд нэгдэнэ.  Энэ бүгдээс харахад  гэр  бүлийн  нэгэн  хүчирхийллийн  нөлөөгөөр  нэг буюу  хэд хэдэн хүн эрүүл мэнд, аь насаараа  хохирох байна шүүдээ.

            Мөн  шүлсээ  хаях,  хог хаях, биедээ хутга  авч явах, хүни й  биед  хохирол  учруулахгүйгээр халдах,  олон нийтийн  сүлжээгээр гүтгэх,  орон сууцанд бусдын  амгалан тайван байдлыг алдагдуулах,  төмөр замын гарамгүй газраар явах, дархлаажуулалтанд хамрагдахгүй байх, иргэдийн үэнмлэхэа  барьцаалах гээд өдөр тутам ижиг гэхгүй  зөрчлүүд гарсаар байдаг ба эдгээр  зөрчилд торгууль  ногдуулна гэж  Зөрчлийн тухай хуулинд заасан байна.

           

            Дээрхи судлагдсан  байдлаас үзэхэд  зөрчлийн ирээдүйд  үзүүлэх нөлөөлөл нь :

1.    Хувь хүн хөдөлмөрийн  чадвараа  алдах

2.    Хуулийн этгээд  маш их хохиролыг нөхөн төлөх эдийн засгийн хямрал нүүрлэх боломж  үүсэх магадлал өндөр

3.    Гэр бүлийн хүчирхийллээс үүдэлтэй хүүхэд гэмт хэрэг  үйлдэх, гэмт хэргийн  хохирогч  болох 

4.    Нийгэмд таагүй  харилцаа буй болох

5.    Хүний  амьдралын  зан заашилд сөрөг  нөлөөлөл үүсэх   гэх мэтийг

дурьдаж  болох юм.

          Эцэст нь дүгнэн хэлэхэд  зөрчил үйлдэх  нь ийм их хор уршиг урчуулж байдаг тул зөрчил үйлдэхээс  татгалзах ёстой  шүү.  Зөрчлийн тухай  хуулиа  хэрэгжүүлэх хэрэгтэй шүү.

                                                                                                                                                          

Би Хэн бэ? Эссэ

                                                              Би хэн бэ?

Амьдрал бол үзэсгэлэнтэй, гэхдээ үргэлж хялбар биш, бас бэрхшээлтэй байдаг. Амьдралын гоо үзэсгэлэн нь гашуун мэт үйлчилдэг, зовлон зүдгүүр, итгэл, найдварыг бий болгодог. Аз жаргал, уй гашуу, ялалт, ялагдал, өдөр шөнө энэ бүхэн зоосны хоёр талтай адил. Үүнтэй адилаар амьдрал нь зовлон, ялагдал, бүтэлгүйтэл, хүндрэлээс үүдэлтэй баяр баясгалан, аз жаргал, амжилт, тайтгарлын мөчүүдээр дүүрэн байдаг гэж би боддог. Амьдралд хэцүү асуудал зөндөө тулгарна. Гэвч шийдвэрлэгдэхгүй асуудал гэж үгүй. Бурхан чамд хаалга онгойлгож өгөхгүй байсан ч цонх нь онгорхой байдгийг байнга санаж яваарай!                            Амьдрал бол үзэсгэлэнтэй, цаг мөч бүрт амьд сэрүүн байдаг баяр баясгалан, сорилт бэрхшээлийг даван туулахад бэлэн байх ёстой. Амьдралд зөрчилдөөнтэй тулгардаггүй хүн амжилтанд хүрч чадахгүй. Хүнд сорилт, тэсвэр тэвчээр, хүний ​​жинхэнэ зан чанарыг сорьдог. Саад бэрхшээл, хүнд хэцүү байдал нь хүнийг амьдралын тэгш байдлыг хангахад тулгарах сорилт бэрхшээлийг даван туулахад хүчирхэг, бэлэн байлгадаг.Энэ нь амжилтыг нь тэжээн тэтгэж, тогтвортой байлгах нэг хүчин зүйл бөгөөд хөлсөөр л гардаг. Тиймээс амьдрал бол зөвхөн сарнай  орон зай биш шүү дээ! өргөс нь бас нэг хэсэг бөгөөд амьдралын туршид зөрчилдөөнөөр тодордог. Аз жаргалыг хэрхэн яаж үр дүнтэй болгохыг сануулж, урам хугарааж, сэтгэл санаагаар унагахаас сэргийлж байдаг.Үүний нэгэн адил, асуудлаа шийдэх  гүйцэтгэх захирал нь амьдралыг өөдрөг үзэлтэй харах, амьдрал нь амжилт юм, алдаа нь баяр баясгалан, уй гашуугийн нэгдэл  гэдгийг хэзээч мартаж болохгүй. Хэцүү цагт итгэл найдвараа алдсан бол түүнээс гарч  чадахгүй.

Жаргал цэнгэлийн замд хүн чанараа гээлгүй

Зовлон гунигийн далайд хөл алдан живэлгүй

Магтаал зэмлэл хоёрыг зэрэг даадаг болвол

"Би" хүн болжээ гэж чи өөртөө итгэ.

Хүчтэй хаад, эзэн хаан ч гэсэн зөрчилдөөнтэй байсан. Амьдрал бол сарнай цэцэг биш юм.. Нэмж хэлэхэд амьдрал нь сарнай цэцэг мэт үзэсгэлэнтэй боловч өргөст сорилттой тулгардаг, бүгдийг даван туулах хэрэгтэй. Эдгээрийг хүлээн зөвшөөрч, сорилт, амжилтанд хүрч чаддаг хүмүүс бол жинхэнэ амьдрал дээр хэрхэн амьдрахыг мэддэг хүмүүс юм. Амьдралдаа тааламжтай байх боловч зөрчилдөөнийг  арилгахад бэлэн байх хэрэгтэй. Би амьдралынхаа туршид маш их зүйл хийж байсан. Би нөхөрлөлийг өндөр үнэлдэг найрсаг хүн. Бага наснаасаа би хөрш, сургууль дээрээ сайн нөхөрлөлийг бий болгох зуршилтай болсон. Би энэ зуршилыг насанд хүрсэн үедээ ч орхиогүй , олон янзын хүмүүстэй найз нөхөд болсон.Гэвч бүгдээрээ сайн найз байгаагүй.Миний цор ганц найз миний амьдралд том нөлөө үзүүлдэг. Тэр надад хэрэгтэй үедээ үргэлж л тусалдаг. Тэр намайг хүчирхэг байлгаж, "Чи үүнийг хийж чадна!" гэж үргэлж хэлдэг. Сургуулиа орхихыг хүсч байгаагаа хэлэхэд тэр уйлж байсан. "Түүнээс хүчтэй байхыг сурсан”. Тэр намайг зовлон зүдгүүр зөрчилдөөн асуудалаасаа зугталгүй  нүүр тулж тэмц гэдэг , хэрэв чи толгойгоо дээшлүүлж, анхаарлаа төвлөрүүлбэл амьдрал дээр их зүйл хийх болно гэж тэр хэлдэг. Би амьдралдаа хүнд хэцүү нөхцөлүүдийг даван туулж, тэднийг даван туулах чадварыг эзэмшсэн. Энэ бол үргэлж хялбар биш, цаг хугацаа шаардагдана. Амьдралынхаа туршид би хэрхэн асуудлаа шийдэхийг сурч мэдсэн.

. Би бусад хүмүүсийн  юу гэж хэлснийг нь сонсож, ойлгож, үүнийг зөвшөөрч чаддаг. Энэ замаар би бусдаас маш их зүйлийг сурч, чадсан.Хүмүүс олон янзын соёл иргэншилд амьдарч чаддаг. Гэсэн хэдий ч хүмүүсийн үзэл бодол, соёл нь тэдэнд өөрт нь тохирохуйц байдлаар нөлөөлж чаддаггүй. Амлалтандаа хүрэх нь нөхрлөлийг  хэвийн байлгах, эрүүл байлгах хамгийн сайн арга замуудын нэг гэдгийг би мэднэ.Жинхэнэ найз нөхөрлөл нь хүмүүст маш их ашиг тусаа өгдөг гэдэгт би итгэдэг.